www.vandale.nl:
her·stel·len -stelde, h, i -steld
1 in de vorige toestand brengen
2 weer in goede, bruikbare staat brengen
3 beter worden

De Leie werd in het verleden verschillende keren aangepast om de scheepvaart te bevorderen. Daarvoor werd de bedding op vele plaatsen verbreed en/of rechtgetrokken en werden de oude meanders van de rivier afgesloten. Omdat de scheepvaart op de Leie verder toeneemt en de Leie een belangrijke schakel is in een grotere Europese verbinding tussen Seine en Schelde drong zich opnieuw een aanpassing op.

Deze belangrijke transportas kan je geografisch als volgt situeren: in Frankrijk wordt een nieuw kanaal gegraven tussen Compiègne en Cambrai. Vanuit Cambrai kan men via bestaande waterlopen varen tot aan de Leie in Deûlémont en verder via de gekanaliseerde Leie tot in Deinze. Vanaf Deinze vaart men over het Afleidingskanaal van de Leie, een stuk van het kanaal Gent-Oostende, de Ringvaart rond Gent naar het kanaal Gent-Terneuzen.

De opwaardering van dit traject als onderdeel van het grote Trans Europees Netwerk-project voorziet in het aanpassen van de vaarweg, aanpassen van bruggen, bouwen van nieuwe sluizen en aanleggen van passeerstroken op deze verbinding.
Op die manier wil men een duurzame, betrouwbare en milieuvriendelijke verbinding tussen grote industriële regio’s realiseren. Op het traject van de Leie betekent dit een realisatie van een diepgang van 3,5 meter, het behoud van de huidige waterlijn en het voorzien van eenrichtingsverkeerzones voor zwaardere schepen.
De beide bruggen over de Leie op grondgebied Harelbeke zouden daarvoor in 2012 worden verhoogd. Op grondgebied Kortrijk zouden er twee nieuwe bruggen moeten worden gebouwd (spoorwegbrug in Kortrijk (2016), brug van Bissegem-Marke in 2014), in Wevelgem-Lauwe een nieuwe brug in 2015 en in Menen eveneens een nieuwe brug in 2016. In onze regio zou verder in de periode 2015-2016 ook het sluizencomplex van Harelbeke moeten worden aangepast. Voor de kruising van duwkonvooien worden er aanlegplaatsen van 300 meter lengte voorzien in Wervik, Menen, Wevelgem, Kortrijk, Wielsbeke, Machelen en Nevele.

Om dit economisch belangrijke project te kunnen realiseren werd er beslist om ook een rivierherstelproject uit te voeren. Herstel moet dus niet in de betekenis van ‘in vorige toestand brengen’ of ‘weer in goede, bruikbare staat brengen’ worden gezien, maar wel in de betekenis van ‘beter worden’. In het project wordt rivierherstel als volgt gedefinieerd : “Het geheel van maatregelen tot herstel of versterking van de structuren en processen die bijdragen tot het dynamisch evenwicht binnen het rivierecosysteem.

Onder rivierecosysteem verstaat men het geheel van geomorfologische componenten van de rivier, waaronder de meanderende rivier zelf, de natuurvriendelijke oevers en het zomer- en winterbed. Aangezien een rivier continu in evolutie is, wordt gesproken over een dynamisch evenwicht. Enkele processen die bijdragen tot dit dynamisch evenwicht zijn:
* meandering, waarbij de meanders continu verruimen om op termijn op natuurlijke wijze te worden afgesneden;
* de processen van erosie en sedimentatie, die wisselende dieptes en ondieptes genereren ten gevolge van wisselende stroomsterktes;
* de seizoensgebonden afwisseling tussen overstromingen en droogtes, waarbij de rivier het gehele winterbed of enkel het zomerbed inneemt. ”
(bron : W&Z NV)

Het eigenlijke rivierherstelproject situeert zich op het traject tussen Wervik en Deinze, met andere woorden: pal in onze Zuid-West-Vlaamse regio. Daarvoor werd reeds heel wat studiewerk verricht. De maatregelen worden geënt op twee uitgangspunten:
- de meanderende Leie (de niet gedempte oude Leiearmen dus) vormt als het ware de buitenste begrenzing van het project waarbinnen vorm moet worden gegeven aan recreatie, landbouw, natuur en landschapszorg.
- de gekanaliseerde Leie is de centrale zenuwas waarop de econmische functies worden geënt.
Het ‘herstel’ wordt gerealiseerd door ecologische ingrepen (bv. heraansluiten van meanders, uitgraven van gedempte meanders, aanleg van natuurvriendelijke oevers en vismigratieplaatsen, ...), landschappelijke ingrepen (bv. verlagen van dijken, visualiseren van de rivier in het landschap, ...) en recreatieve inspanningen (aanpassen jaagpaden, voetveren, ...)

Een strikte timing is moeilijk te vinden. Enkel in de Europese Kaderrichtlijn water worden een aantal dwingende kapstokken voorzien:
- er moet aan het begrip ‘goed ecologisch potentieel’ invulling zijn gegeven tegen 2015. Dit gegeven vormt de basis voor het herstel van oevers op een natuurvriendelijke wijze en de aanleg van vispassages tegen 2015.
- Tegen 2021 is een evaluatiemoment voorzien. Tegen deze termijn wil W&Z het (eventueel) verontreinigde slib uit de meanders verwijderen en tegen 2027 de gedempte meanders ontgraven.

Het is duidelijk dat het ‘herstel’ van de rivier en de economische aanpassing van de rivier toch op twee verschillende snelheden zal lopen. Natuur.koepel Zuid-West-Vlaanderen wil een duidelijker afstemming van deze initiatieven. De Leie is dringend aan herstel toe. De Natuur.koepel zal blijven ijveren voor een geherwaardeerde en gezonde Leie binnen een redelijke termijn.

Op 17 december 2010 nam de Vlaamse Regering een belangrijke beslissing in dit dossier:

"De Vlaamse Regering neemt kennis van de conclusies van het plan - MER Seine-Schelde en van de erin verwerkte landschapsstudie Leievallei, de ecohydrologische studie Leievallei en de landbouwstudie Leievallei. Het plan-MER bevestigt de voorkeur voor het basisalternatief van het binnenvaartluik. De Vlaamse Regering gelast de bevoegde minister met de uitvoering van het geïntegreerde plan Seine-Schelde, met de oprichting van een Klankbordgroep ter opvolging van het project en begeleidingscommissies voor de begeleiding, inrichting en monitoring van de deelgebieden. Het Agentschap voor Natuur en Bos zal de maatregelen en noodzakelijke studies uitvoeren voor de ontwikkeling van 500 hectare watergebonden, terrestrische natuur. De Vlaamse Landmaatschappij zal een landbouweffectenrapport opmaken voor de deelgebieden en zal een grondenbank Leievallei oprichten met stimuli ter verwerving van de gronden in het projectgebied en mogelijke ruilgronden in het zoekgebied. Om de vooropgezette timing van de uitvoering van de werking te kunnen aanhouden zal de bevoegde minister de nog vereiste studies laten uitvoeren."

Voor het eerst is de 500 hectare natte natuur terug te vinden in een ministeriële beslissing. Eindelijk goed nieuws dus!

Helaas, het viel te verwachten dat er nog heel wat water door de Leie zou vloeien vooraleer er op het terrein ook maar iets van dit rivierherstel zou te zien zijn.
Na het uitvoeren van de zogenaamde LER's (Landbouweffectenrapporten) bleek de impact op de landbouw op sommige locaties groter dan initieel verwacht. De Vlaamse regering besliste op 14 februari 2014 om een bemiddelaar aan te stellen die op zoek moest gaan naar alternatieve oplossingen. Roland Vancauwenberghe van de Vlaamse Landmaatschappij werd die taak toegewezen. Hij kwam tot de vaststelling dat er voor zowat 370 hectare niet echt discussie was.

Onder druk van de landbouworganisaties besloot Vlaams minister Schauvlieghe dat er niet langer naar alternatieven diende te worden gezocht. De Vlaamse regering schaarde zich op 19 december 2014 achter haar voorstel om de oppervlakte 'natte terrestrische natuur' terug te schroeven tot 300 hectare, uit te voeren tegen 2027 ...

Een rivier herstellen door mensen en op mensenmaat bleek dus politiek ontzettend moeilijk.

Natuurpunt neemt echter de rol van verdediger van de rivier ernstig. Met gerichte acties, tot in het Vlaams Parlement, wordt de druk op de beleidsmakers op Vlaams niveau aangehouden. Aangezien het rivierherstelproject reeds van bij aanvang via allerlei procedures met het Seine-Schelde dossier is gekoppeld dreigt een procedurestrijd als men een deel van het project niet zou uitvoeren zoals initieel werd vastgelegd. Een formele beslissing om de te realiseren oppervlakte te beperken kwam er niet.

Daarmee is het rivierherstel nog niet gerealiseerd. De bevoegde minister gaf opdracht om op korte termijn 2 projecten in de Leievallei op te zetten. In de regio Zuid-West-Vlaanderen is dit in het gebied Bavikhove-Ooigem. Dat is een aanzet, maar er moet meer op de plank komen.